Gospodarowanie żywnością

Gospodarowanie żywnością

Zapobieganie marnotrawieniu żywności poprzez umiejętne porcjowanie racji żywieniowych, przygotowywanie posiłków (np. Zielona Terapia), ponowne wykorzystywanie półproduktów.

Marnotrawienie żywności odnosi się do sytuacji, w której żywność jest tracona lub marnowana w dowolnym punkcie łańcucha dostaw żywności, od produkcji po konsumpcję. Jest to globalny problem o znaczących konsekwencjach społecznych, ekonomicznych i środowiskowych. W skali światowej, szacuje się, że około jednej trzeciej całej wyprodukowanej żywności jest marnowana lub tracona. Ten nadmiar żywności często trafia na wysypiska śmieci, gdzie rozkładając się, generuje szkodliwe gazowe emisje, takie jak metan. Ponadto, marnotrawienie żywności wiąże się z nadmiernym zużyciem zasobów naturalnych, takich jak woda i energia, które są wykorzystywane do produkcji żywności.

W kontekście społecznym, marnotrawienie żywności prowadzi do nierówności w dostępie do żywności oraz podnosi ceny, co może pogłębiać problemy związane z głodem i niedożywieniem. Ekonomicznie, marnotrawstwo żywności oznacza straty finansowe dla firm, rolników i konsumentów.

Rozwiązanie problemu marnotrawstwa żywności wymaga szerokiego spektrum działań, takich jak edukacja na temat odpowiedzialnego konsumowania, poprawa infrastruktury logistycznej w łańcuchu dostaw żywności, promowanie innowacyjnych technologii przechowywania i konserwacji, oraz wspieranie działań społeczności lokalnych i inicjatyw globalnych. Poprawa efektywności wykorzystania zasobów, zmniejszenie marnotrawstwa żywności oraz promowanie zrównoważonego spożycia i produkcji są kluczowymi elementami dążenia do bardziej zrównoważonego i sprawiedliwego systemu spożywczego.

Zapobieganie marnotrawieniu żywności jest kluczowym elementem kompetencji związanych ze zdrowym i zrównoważonym stylem życia, zwłaszcza w kontekście ekologicznym. Można to zintegrować w kompetencje zielonego życia, które obejmują świadomość ekologiczną i praktyki proekologiczne. Aby uwzględnić zapobieganie marnotrawieniu żywności w kompetencjach zielonych należy podjąć, w pierwszej kolejności, działania edukacyjne i świadomościowe.  W ramach kompetencji zielonych można promować edukację na temat problemu marnotrawienia żywności, wskazując na jego skutki dla środowiska i społeczeństwa. Uczniowie mogą uczyć się o skutecznych sposobach minimalizacji marnotrawstwa i zmniejszania negatywnego wpływu na środowisko. Nauczanie praktycznych umiejętności gotowania i przygotowywania posiłków może obejmować także naukę wykorzystania pełnych produktów spożywczych oraz sposobów przechowywania i konserwowania żywności w celu zmniejszenia jej marnotrawienia.

Kompetencje zielone mogą obejmować również naukę projektowania zrównoważonych diet, które uwzględniają wykorzystanie całych produktów spożywczych, sezonowość i lokalność składników, aby zminimalizować marnotrawienie żywności.

Bardzo skuteczne okazują się także działania praktyczne, takie jak organizacja zbiórek żywności dla potrzebujących, sadzenie warzyw czy też wspieranie lokalnych programów redukcji marnotrawstwa mogą być częścią kompetencji zielonych, angażując uczniów w działania społeczne i ekologiczne. W ramach kompetencji zielonych można również uczyć umiejętności monitorowania ilości i rodzaju marnotrawionej żywności, a następnie oceniania skuteczności podejmowanych działań w celu redukcji marnotrawstwa.

Włączenie zapobiegania marnotrawieniu żywności w kompetencjach zielonych może przyczynić się do kształtowania bardziej świadomych i odpowiedzialnych obywateli, którzy podejmują proekologiczne działania we własnym życiu i społecznościach. Marnotrawienie żywności to problem występujący na całej długości łańcucha, od etapu produkcji po dostawy żywności i w związku z tym na każdym jego odcinku należy podejmować dobrze ukierunkowane działania. Działania zapobiegawcze mogą przynieść korzyści każdej ze stron. Jest to szczególnie istotne, ponieważ korzyści wynikające z niedopuszczenia do marnotrawienia żywności przewyższają korzyści, jakie można odnieść na późniejszych etapach, związanych z np. wykorzystywaniem półproduktów. 

W ocenie ekspertów istnieje duże prawdopodobieństwo, że do roku 2030 uda się ograniczyć marnotrawstwo żywności o przynajmniej 30 proc. To optymistyczna prognoza, która może się spełnić tylko dzięki skutecznym działaniom. Obowiązkowe przekazywanie niesprzedanej żywności na cele społeczne przez rolników, producentów żywności, dystrybutorów i gastronomię to pierwsze z rozwiązań najwyżej ocenionych przez ekspertów pod kątem potencjału na ograniczenie marnotrawstwa żywności. Problemem jest jednak fakt, iż rozwiązanie to jest jednocześnie rozwiązaniem wymagającym istotnych zmian prawnych oraz wysokich nakładów finansowych. Dlatego tak ważne jest abyśmy w jak największym stopniu realizowali te działania, na które mamy wpływ na poziomie lokalnym, we własnym środowisku.

Istnieją też alternatywne formy przeciwdziałania marnotrawieniu żywności jakimi są plany żywnościowe, inaczej - odpowiednio skonstruowane diety.

Społeczeństwo przez brak wiedzy i świadomości żywieniowej przyczynia się do powielania niewłaściwych nawyków żywieniowych, których następstwem są różne schorzenia dieto zależne. Ponadto nierozważne postępowaniem z żywnością oraz brak zainteresowania informacjami na etykietach produktów żywnościowych, również przyczynia się do braku autorefleksji choćby nad wpływem własnych działań żywieniowych na środowisko naturalne. Stąd też bierze się potrzeba upowszechniania wiedzy żywieniowej zarówno w lokalnych instytucjach jak i poza nimi, by braki w zakresie wiedzy i świadomości żywieniowej wyeliminować, lub przynajmniej znacznie zmniejszyć. Działania edukacyjne są również potrzebne tym jednostkom, które tą wiedzę przekazują dalej, aby mogła ona wśród ogromu powszechnie dostępnych treści, odróżnić dochodzące do niej informacje z różnych źródeł, pod względem ich wiarygodności i rzetelności. 

W trosce o lokalne środowisko, a co za tym idzie także o całą planetę oraz zapewnienie możliwości życia w dobrostanie następnych pokoleń, w ramach edukacji żywieniowej należy też uwzględnić istotę zrównoważonej konsumpcji i zrównoważonej diety. Jak sama definicja tego modelu objaśnia, to rodzaj żywienia, który ma niewielki wpływ na środowisko naturalne i w związku z tym przyczynia się do bezpieczeństwa żywnościowego oraz dobrego stanu zdrowia obecnych i przyszłych pokoleń. Zrównoważona dieta chroni i szanuje bioróżnorodność i ekosystemy, jest kulturowo akceptowalna, dostępna, sprawiedliwa ekonomicznie oraz odpowiednia pod względem odżywczym, jak również bezpieczna i zdrowa, optymalizująca zasoby przyrodnicze i ludzkie. Marnowanie żywności negatywnie wpływa na elementy środowiska związane z gospodarką wodną, gruntami oraz różnorodnością biologiczną. Marnotrawstwo żywności powoduje nie tylko koszty ekologiczne, ale także istotne straty ekonomiczne. Dużą część kosztów marnowania żywności ponoszą gospodarstwa domowe. Świadomość jak wielkie są to straty – ekologiczne, ekonomiczne oraz psychologiczne i moralne – marnowania żywności powoduje, że coraz więcej środowisk podejmuje działania na rzecz ograniczenia zakresu tego problemu. Poszukując ciekawych inicjatyw lub rozwiązań, wspomagających proces rozwiązywania powyższych problemów warto przyjrzeć się dotychczas przeprowadzonym działaniom, inicjatywom, z których można wyciągnąć wnioski/ naukę, do wykorzystania w swoim otoczeniu, jak np. banki żywności, idea Foodsharingu – Jadłodzielnie czy Ruch kooperatyw spożywczych. Ruchy te pomagają zwiększyć świadomość społeczną na temat rozmiarów i konsekwencji marnotrawienia żywności. Poprzez kampanie edukacyjne, wydarzenia społeczne i media społecznościowe, te ruchy przyczyniają się do zwrócenia uwagi na problem marnotrawstwa żywności oraz jego wpływu na społeczeństwo i środowisko. Dzięki kooperatywom społecznym, instytucji na rzecz lokalnej społeczności, można prowadzić programy edukacyjne dla osób korzystających z pomocy społecznej, ucząc ich optymalnego wykorzystania otrzymywanej żywności, sposobów przechowywania i przygotowania posiłków, oraz radzenia sobie z ograniczonymi zasobami.